Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Μετά την κατάληψη της Αλβανίας το 1939, η Ιταλία δείχνει επιθετικές διαθέσεις προς την Ελλάδα:

1. τορπιλισμός του αντιυορπιλικού «Έλλη» στην Τήνο (15 Αυγούστου 1940)
2. τελεσίγραφο με το οποίο ζητά την ελεύθερη δίοδο των ιταλικών σρτατευμάτων από το έδαφος της Ελλάδας (28 Οκτωβρίου 1940)

Ο Μεταξας αρνείται, ο ελληνικός λαός με ενθουσιασμό προετοιμάζεται για τον πόλεμο που για την Ελλάδα κράτησε 216 μέρες ( 28 Οκτωβρίου 1940 – 31 Μαϊου 1941) και διαιρείται σε 3 περιόδους:

1. 28 Οκτωβρίου 1940 – 13 Νοεμβρίου 1940 : απώθηση των Ιταλών εισβολέων

2. 14 Νοεμβρίου 1940 – 28 Δεκεμβρίου 1940 : επίθεση κατά των Ιταλών και απώθησή τους στη Β. Ήπειρο

3. 29 Δεκεμβρίου 1940 – 5 Απριλίου 1941 : απώθηση της «εαρινής επίθεσης» και συντριβή των Ιταλών

Το ναυτικό :

προστατεύει τις μεταφορές , στρατιωτικές ή εμπορικές των Ελληνων, εμποδίζει τις μεταφορές των Ιταλών, προστατεύει τις ακτές μας από τους εχθρούς

• 6 – 24 Απριλίου : προσπάθεια του ελληνικού στρατού να απωθήσει τους Γερμανούς στα βόρεια σύνορα της χώρας

· 24 Απριλίου : συνθηκολόγηση, η κυβέρνηση και ο βασιλιάς εγκαταλείπουν τη χώρα, η αντίσταση συνεχίζεται στην Κρήτη

• 31 Μαϊου : η Κρήτη υποκύπτει

Είναι σημαντική η αντίσταση της Ελλάδας από την Αλβανία μέχρι την Κρήτη γιατί :

1. ενθαρρύνονται οι λαοί της Ευρώπης αφού καταστράφηκε το γόητρο του Μουσολίνι
2. επηρεάζei τη στάση του αμερικανικού λαού
3. η αντίσταση στην Κρήτη προκαλεί την καταστροφή σημαντικών γερμανικών δυνάμεων
4. ο Χίτλερ καθυστερεί την επίθεση στη Σοβιετική Ενωση

ΚΑΤΟΧΗ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ

Α. Η «ΝΕΑ ΤΑΞΗ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ» ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

· 27 Απριλίου 1941 οι Γερμανοί μπαίνουν στην Αθήνα και ορκίζουν κυβέρνηση συνεργατών με πρωθυποθργό τον Γεώργιο Τσολάκογλου

· διαιρούν την Ελλάδα σε ζώνες κατοχής με τους Ιταλούς και τους Βουλγάρους

· η Ελλάδα καταβάλλει τεράστια ποσά για τα έξοδα συντήρησης των Γερμανών που δεσμεύουν όλο τον πλούτο της χώρας

· ο ελληνικός πληθυσμός υποφέρει από την έλλειψη των απαραίτητων αγαθών

· ο πληθωρισμός καλπάζει και οι μισθοί εκμηδενίζονται

· εμφανίζεται το φαινόμενο της «μαύρης αγοράς», της πώλησης τροφίμων κυρίως σε υπέρογκες τιμές από μερικούς αδίστακτους έμπορους

· ο τρομερός χειμώνας του 1941-1942 αφήνει 300.000 νεκρούς από πείνα στις πόλεις

Β. Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ

· Τα λαϊκά συσσίτια από επαγγελματικές οργανώσεις και συλλόγους εργαζομένων είναι η πρώτη αυθόρμητη αντιστασιακή πράξη

· Το κατέβασμα της γερμανικής σημαίας από την Ακρόπολη από τους Μανώλη Γλέζο και Αποστόλη Σάντα ήταν ισχυρό χτύπημα για τους Γερμανούς

· Σιγά – σιγά σχηματίζονται οι αντιστασιακές οργανώσεις , ΕΔΕΣ, ΕΚΚΑ, ΕΑΜ που είναι η πιο μαζική οργάνωση από όλες και ιδρύθηκε από αριστερά κόμματα

· Οι οργανώσεις έχουν ένα άμεσο και ένα απώτερο στόχο:

1. τον αγώνα κατά των κατακτητών και την απελευθέρωση της Ελλάδας

2. την αλλαγή στην κοινωνική, οικονομική, πολιτική και πολιτιστική ζωή της χώρας για τη δημιουργία ενός σταθερού δημοκρατικού πολιτεύματος

Γ. Ο ΑΓΩΝΑΣ ΣΤΑ ΒΟΥΝΑ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ

· 28-29 Σεπτεμβρίου 1941 στη Δράμα εκτελούνται 3000 αγωνιστές από τους Βουλγάρους

· Καθημερινές εκτελέσεις από τα στρατεύματα κατοχής σε χωριά της Κεντρικής Ελλάδας

· Από τις αρχές του 1942 η αντίσταση του ελληνικού λαού γίνεται μαζική

· Ελλάδα και Γιουγκοσλαβία είχαν τη μαζικότερη αντίσταση στην Ευρώπη

· Φεβρουάριος 1942, ιδρύεται ο Εθνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ) με αρχηγό τον Αρη Βελουχιώτη

· Σε μεγάλες περιοχές της Κεντρικής Ελλάδας απελευθερώνονται χωριά και λειτουργεί η τοπική αυτοδιοίκηση υπό την ηγεσία του ΕΑΜ και σημειώνεται πνευματική και πολιτιστική ανάπτυξη

· Ιδρύονται ένοπλα τμήματα και από τις άλλες αντιστασιακές οργανώσεις

· 25 Νοεμβρίου 1942: η σπουδαιότερη αντιστασιακή ενέργεια , η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου. Συνεργάστηκαν όλες οι οργανώσεις με Αγγλους που είχαν έρθει στην Ελλάδα

· Καθυστέρησε ο ανεφοδιασμός των Γερμανών στην Αφρική

· 25 Μαρτίου 1942 η πρώτη φοιτητική διαδήλωση στην Αθήνα

· 22 Απριλίου η πρώτη καθολική απεργία

· 28 Φεβρουαρίου 1943 κηδεία του Κωστή Παλαμά, αφορμή για αυθόρμητη διαδήλωση

· 5 Μαρτίου 1943 γενική απεργία

· 22 Ιουλίου στη Θεσσαλονίκη διαδήλωση πνίγεται στο αιμα

· Τα «τάγματα ασφαλείας» ήταν συνεργάτες των Γερμανών και συμμετείχαν στην καταδίωξη και τις εκτελέσεις πατριωτών

• 13 Δεκεμβρίου 1943 οι Γερμανοί εκτελούν στα Καλάβρυτα 1101 άτομα,ανάμεσά τους παιδιά και βρέφη
• Στη διάρκεια της Κατοχής εκτελέστηκαν 49.188 Έλληνες από τους Ιταλούς, τους Γερμανούς και τους Βουλγάρους

Δ. ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΚΡΙΣΗΣ

· Ενώ στην αρχή οι 3 αντστασιακές οργανώσεις συνεργάζονταν, από τα μέσα του 1943 άρχισε ο ανταγωνισμός μεταξύ τους.Η αντίθεση εκδηλώθηκε από τις άλλες 2 οργανώσεις εναντίον του ΕΑΜ γιατί είχε πολιτική κυριαρχία.Οι Άγγλοι ενώ βοήθησαν οικονομικά όλες τις οργανώσεις στην αρχή, στράφηκαν προς τον ΕΔΕΣ και το ΕΚΚΑ στη συνέχεια. Έτσι ξεσπάει ένοπλη ρήξη μεταξύ των οργανώσεων

· 10 Μαρτίου 1944 το ΕΑΜ σχηματίζει ένα είδος κυβέρνησης (ΠΕΕΑ) που έχει 3 στόχους:

1. την απελευθέρωση

2. τη διοίκηση των ελεύθερων περιοχών

3. τη λαϊκή κυριαρχία σε όλη τη χώρα

Τα μέλη της Π.Ε.Ε.Α. Από αριστερά προς τα δεξιά διακρίνονται οι: Κ. Γαβριηλίδης, Στ. Χατζήμπεης, Aγγελος Aγγελόπουλος, Στρατηγός Μανόλης Μάντακας, Γιώργ. Σιάντος, Πέτρος Κόκκαλης, Αλεξ. Σβώλος, Ιωακείμ Κοζάνης, Ευρ. Μπακιρτζής, Ηλίας Τσιριμώκος και Νίκος Ασκούτσης.
Σπ. Μελετζή, Με τους αντάρτες στα βουνά, Αθήνα 1996, εικ. 102.

• Για πρώτη φορά σε καταχόμενη χώρα γίνονται εκλογές στο τέλος Απριλίου και εκλέγεται το Εθνικό Συμβούλιο, δεύτερη νόμιμη κυβέρνηση εκτός από εκείνη που είχε καταφύγει στο Κάιρο

· Η νέα κυβέρνηση επιδιώκει την αντικατάσταση της κυβέρνησης του Τσουδερού (στο Κάιρο) και το σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας, γι’αυτό ζητάει την παραίτηση του Τσουδερού. Αυτός αρνείται

· Ανταρσία και διάλυση του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος

στην Αίγυπτο

· Παραίτηση Τσουδερού

· Πρωθυπουργός ο Γεώργιος Παπανδρέου

· Μάιος 1944 Διάσκεψη του Λιβάνου με τη συμμετοχή όλων των κομμάτων και των οργανώσεων που αποφασίζει τη συγκρότηση κυβέρνησης εθνικής ενότητας με πρωθυπουργό τον Παπανδρέου και τη συμμετοχή της ΠΕΕΑ

· 12 Οκτωβρίου 1944 οι Γερμανοί εγκαταλέιπουν την Αθήνα

· 18 Οκτωβρίου έρχεται η νέα κυβέρνηση στην Αθήνα

Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ (ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1944 – ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1949)

Α. ΤΑ ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΑ

• Εσωτερικές αντιθέσεις στην Εθνική κυβέρνηση
• Οι Άγγλοι επεμβαίνουν στις εσωτερικές υποθέσεις
• Τα κυριότερα προβλήματα της κυβέρνησης Παπανδρέου είναι
1. ο αφοπλισμός των ανταρτών
2. η δημιουργία του εθνικού στρατού

• Οι ΕΑΜικοί υπουργοί προτείνουν ταυτόχρονο αφοπλισμό ανταρτών και των στρατιωτικών σχηματισμών της Μέσης Ανατολής
• Απορρίπτεται η πρότασή τους και παραιτούνται
• 3 Δεκεμβρίου 1944 το ΕΑΜ διοργάνωσe διαδήλωση διαμαρτυρίας στην πλατεία Συντάγματος : 28 νεκροί και 100 τραυματίες
• 4 Δεκεμβρίου 1944 γενική απεργία , μονάδες του ΕΛΑΣ καταλαμβάνουν αστυνομικά τμήματα

• Η πρώτη φάση του Εμφυλίου πολέμου άρχισε
• Η κυβέρνηση υποστηρίζεται από τις δυνάμεις των Άγγλων
• Μάχες στην Αθήνα επί ένα μήνα
• Ο Γ. Παπανδρέου παραιτείται , ο πρωθυπουργός της Αγγλίας, Ουίστον Τσώρτσιλ, ήρθε στην Αθήνα για να δώσει λύση
• Νέα κυβέρνηση με πρωθυπουργό το Νικόλαο Πλαστήρα
• 12 Φεβρουαρίου 1945 Συμφωνία της Βάρκιζας :
1. διεξαγωγή εκλογών και δημοψηφίσματος για τη Μοναρχία
2. διάλυση των ανταρτικών οργανώσεων και παράδοση των όπλων του ΕΛΑΣ
3. Αμνηστία μόνο στους στρατιώτες του ΕΛΑΣ

• Μονάδες του ΕΛΑΣ και ο Άρης Βελουχιώτης καταφεύγουν στα βουνά
• Ο Βελουχιώτης σκοτώνεται για να μη συλληφθεί

Β. Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

· Πολλοί του ΕΑΜ καταφεύγουν στα βουνά

· Η κυβέρνηση Πλαστήρα παραιτείται και ακολουθούν άλλες κυβερνήσεις

· Τρομοκρατία στην επαρχία

· 31 Μαρτίου 1946 Εκλογές με αποχή των ΕΑΜικών κομμάτων

· Νίκη των συντηρητικών και μετά από δημοψήφισμα επιστρέφει ο Βασιλιάς Γεώργιος Β’

· Οι αριστεροί λένε ότι ήταν νόθο το δημοψήφισμα, το ΚΚΕ κηρύσσεται παράνομο

· Καλοκαίρι 1946 – Άνοιξη 1947 σποραδικές επιθέσεις των αντιπάλων

· Η κυβέρνηση Τσαλδάρη καυαφεύγει στον ΟΗΕ και εξαγγέλλεται το «δόγμα Τρούμαν», οι ΗΠΑ θα βοηθήσουν την ελληνική κυβέρνηση κατά του κομμουνισμού

· 7 Σεπτεμβρίου 1947 Κυβέρνηση συνασπισμού Λαϊκού κόμματος (συντηρητικοί) και Φιλελευθέρων, οι Αμερικανοί επεμβαίνουν στην ελληνική πολιτική και στηρίζουν την κυβέρνηση Σοφούλη

· 23 Δεκεμβρίου 1947 οι κομμουνιστές σχηματίζουν δική τους κυβέρνηση

· Β’ φάση του Εμφυλίου, πιο άγριος

· Ιούνιος 1948 Η διένεξη Στάλιν και Τίτο επηρεάζει το ΚΚΕ γιατί χρειάζονται τη Γιουγκοσλαβία ως καταφύγιο, αλλά και εσωτερικές διαφωνίες πολιτικών και στρατιωτικών αρχηγών

· Δολοφονία του υπουργού εσωτερικών

· Αρχιστράτηγος με πλήρη δικαιώματα ο στρατηγός Αλέξανδρος Παπάγος

· Άνοιξη 1949 γενικές εκκαθαρίσεις από τον κυβερνητικό στρατό στην Πελοπόννησο και σιγά – σιγά σε όλη την Ελλάδα

· Ο Τίτο κλείνει τα σύνορα και οι αντάρτες εγκλωβίζονται στα βουνά της Β. Ελλάδας

· 16 Οκτωβρίου 1949 λήγει ο Εμφύλιος πόλεμος με την ήττα των ανταρτών

Γ. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ

· Δεκάδες χιλιάδες νεκροί

· Εκατοντάδες χιλιάδες άστεγοι στην επαρχία που καταφεύγουν στην Αθήνα

· Ως 100.000 άτομα πρόσφυγες στις σοσιαλιστικές χώρες

· Το ιδεολογικό, πολιτικό και πολιτιστικό χάσμα που χώρισε τον ελληνικό λαό για τις επόμενες δεκαετίες (εκτελέσεις αριστερών, εξορίες, αντικομμουνιστι-κό μένος)

· Άνοιξε ο δρόμος για την απροκάλυπτη επέμβαση των συμμάχων στα εσωτερικά της χώρας (οικονομία, άμυνα, ασφάλεια, στρατιωτική οργάνωση)

ΤΑ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

1. Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΖΩΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Όλα τα προπολεμικά πολιτικά γεγονότα και ο εμφύλιος πόλεμος απέδειξαν ότι χρειάζεται να εδραιωθεί η δημοκρατία στην Ελλάδα. Όμως, υπήρξαν δυσκολίες:

· Οι συνεχείς εκλογικές νίκες του κόμματος του Γ.Παπανδρέου (Ένωση Κέντρου) προκάλεσαν την ωμή παρέμβαση του Βασιλιά

· Τα πολιτικά κόμματα ήταν προσωποπαγή χωρίς ιδεολογικές αρχές

· Η Αυλή επενέβαινε συνεχώς στην πολιτική ζωή της χώρας

· Οι βασιλιάδες προσπάθησαν να ελέγξουν όλους τους τομείς της εξουσίας

· Οι μνήμες από τον Εμφύλιο και το παράνομο παρακράτος δηλητηρίασαν την πολιτική ζωή (δολοφονία του βουλευτή της Αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη)

· Έτσι, την 21η Απριλίου 1967 η στρατιωτική δικτατορία κατάλυσε ολοκληρωτικά το δημοκρατικό πολίτευμα και οδήγησε στο διαμελισμό της Κύπρου τον Ιούλιο του 1974.

Την 24η Ιουλίου 1974 αποκαθίσταται η δημοκρατία. Ακολουθούν κυβερνήσεις του Κωνσταντίνου Καραμανλή (1974 -1980) και του Ανδρέα Παπανδρέου (1981 - 1995) που προσπαθούν να εκσυγχρονίσουν τη χώρα (νομιμοποίηση του ΚΚΕ, κατάργηση της βασιλείας μετά από δημοψήφισμα, αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης).

Η εξωτερική πολιτική μετά τον Εμφύλιο διακρίνεται σε 2 φάσεις:

1. Είσοδος της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ και η φιλοαμερικανική πολιτική

2. Μετά τη δικτατορία στροφή προς τις τέως σοσιαλιστικές και τις χώρες του τρίτου κόσμου, καθώς και τις χώρες της Ευρώπης.

2. ΤΑ ΕΘΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Τα Δωδεκάνησα ενσωματώνονται στις 7 Μαρτίου 1948. Όμως η Βόρεια Ήπειρος παραμένει στην Αλβανία.

· Το κυριότερο πρόβλημα υπήρξε της Κύπρου :

1 Από το 1870 σε αγγλική κατοχή

2 Το 82% του πληθυσμού ήταν Έλλη-

νες και επιθυμούν την ένωση με την Ελλάδα

3 Το 1950 με την καθοδήγηση του Μακαρίου κηρύσσονται μετά από δημοψήφισμα υπέρ της ένωσης (96%)

4 Οι Άγγλοι αρνούνται και αρχίζει ο ένοπλος αγώνας με την Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών με αρχηγό το Γεώργιο Γρίβα

5 Οι Άγγλοι εξορίζουν το Μακάριο, καίνε χωριά, εκτελούν αγωνιστές (Γρηγόρης Αυξεντίου)

6 Οι συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου το 1959 αναγνωρίζει την ανεξαρτησία της Κύπρου, όμως παραχωρεί πολλές εξουσίες στην τουρκική μειονότητα

7 16 Αυγούστου 1959 ο Μακάριος πρώτος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας

8 Το 1963 ο Μακάριος αποφάσισε την αναθεώρηση του πολύπλοκου συντάγματος

9 Οι Τουρκοκύπριοι αντιδρούν και με την προτροπή της Τουρκίας δημιουργούν τουρκικές εστίες

10 Το οριστικό χτύπημα στο πρόβλημα της Κύπρου δίνεται από το

δικτατορικό καθεστώς της Αθήνας τον Ιούλιο 1974 με το πραξικόπημα

κατά του Μακαρίου που προκάλεσε την εισβολή των Τούρκων και την κατάληψη του 40% του εδάφους

11 Ο Μακάριος πεθαίνει το 1977 και από τότε γίνονται αλλεπάλληλες προσπάθειες για τη λύση του προβλήματος

3. Η ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Η παιδεία στην Ελλάδα έπρεπε να εκσυγχρονιστεί και να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες, αλλά και να διατηρήσει τους δεσμούς με την παράδοση.

· Το 1964 η κυβέρνηση Παπανδρέου επιχειρεί μεταρρύθμιση που ανακόπτεται από τη δικτατορία

· Το 1976 η κυβέρνηση Καραμανλή καθιερώνει τη χρήση της δημοτικής ως επίσημης γλώσσας του κράτους.

4. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Τα μεταπολεμικά προβλήματα πολλά :

· Απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό

· Μείωση αγροτικής παραγωγής

· Το νόμισμα εκμηδενίζεται

· Η οικονομική βοήθεια εξανεμίζεται στον εμφύλιο πόλεμο

· Διόγκωση του αστικού πληθυσμού, ιδιαίτερα της Αθήνας

Πρώτος στόχος η εκβιομηχάνιση

Η γεωργία, παρά τα μέτρα για εκσυγχρονισμό, παραμένει σε ξεπερασμένες μορφές καλλιέργειας

Ανεπτυγμένος ο τριτογενής τομέας (εμπόριο κλπ.)

Αλματώδης αύξηση στον εμπορικό στόλο

Παρά τη φαινομενική ανάπτυξη, παρατηρείται τάση για απόκτηση

αγαθών και αύξηση πληθωρισμού

Mεταναστευτικό ρεύμα κυρίως προς Γερμανία

Από το 1961 η Ελλάδα άρχισε τις διαπραγματεύσεις για την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά η δικτατορία ανέστειλε τις διαδικασίες

1 Ιανουαρίου 1981 η Ελλάδα είναι ισότιμο μέλος στην Ευρωπαϊκή Ένωση